Triggers zorgen ervoor dat je impulsief reageert. Je wilt het niet, maar het is gebeurd voordat je het goed en wel in de gaten hebt. Dat kun je voorkomen door een trigger te reframen. Je vormt dan de trigger om. Je plaatst dan als het ware een omvormertussen de trigger en je natuurlijke eerste reactie. De methode ‘in schaarste overvloed zien’ is daarvoor een heel goed hulpmiddel. In drie stappen maak je een verschil, dat er direct toe doet.

Berg van de hoop

De Mountain of Hope in de township Soweto in Johannesburg is voor mij een prachtig voorbeeld van de essentie van deze methode. Een bezoek aan deze berg heeft indruk op me gemaakt. Niet voor niets vormt de Mountain of Hope de opening van mijn boek ‘Groeien in leiderschap’. Ik kreeg er in 2004 een rondleiding. Het verhaal van de berg is tevens het verhaal van de jeugdleider Mandla Mentore. Hij ziet indringende problemen. De berg is dan een berg van afval en heeft een grote aantrekkingskracht op drugs en criminaliteit. Het dreigt van kwaad tot erger te worden. Maar Mandle verandert schaarste in overvloed. Hij ziet de waarde die het afval heeft en de energie die kinderen hebben. Deze overvloed spreekt hij aan door het afval te verkopen en kinderen in te zetten op hun kwaliteiten. Ze herscheppen de berg tot een trots ontmoetingspunt, waar mensen samenkomen om muziek te maken en hun volkstuintjes te bewerken.  Van papier-maché maken ze prachtige kunstwerken, die ze aan de bezoekers van de berg verkopen.

Een berg van ellende is nu een berg van hoop. Schaarste is veranderd in overvloed.

Hoe je zo omdenkt kun je ook goed zien in dit kort Canadees filmpje.

Dit zijn natuurlijk geen verhalen die zich beperken tot Zuid-Afrika of Canada. Ook dichtbij huis kunnen we tal van situaties onderkennen. Sterker nog. We kunnen elke dag schaarste zien die we in overvloed kunnen veranderen.

Overvloed in schaarste zien

Stel je voor dat iemand in ontmoetingen alleen maar over zichzelf praat. Je kunt dan denken dat er schaarste is aan betrokkenheid met jou. Je kunt er ook overvloed in zien. Dat hij zo graag alles over zichzelf aan jou wilt vertellen, is misschien wel een hunkering naar verbondenheid met jou.

Kritiek veranderen in leerpunten

Zo kun je ook anders kijken naar negatieve kritiek. Je kunt de kritiek misplaatst vinden. Je kunt het opvatten als een persoonlijke aanval. Je kunt denken dat de ander zijn kritiek met meer empathie zou moeten geven. Dan kijk je vanuit schaarste. Zet je de bril van overvloed op, dan zie je de energie van de kritiekspuier. Je ziet zijn betrokkenheid en wat hij klaarblijkelijk belangrijk vindt. Misschien hoor je ook wel thema’s, waar je over wilt doorpraten.  Je weet nu, waar hij behoefte aan heeft. Wat hij klaarblijkelijk belangrijk vindt. Je denkt: ‘wie weet waar ons dit brengt, als ik zijn kritiek verder verken.’ De aanvankelijke schaarste maakt plaats voor overvloed.

Triggers omvormen

Het is een methode van omdenken. Van een probleem maak je een kans. In een verwijt zie je feedback. Weerstand is energie. Heeft iemand een andere mening? Dan levert hij een meerwaarde aan het gesprek, die het waard is om te verkennen. Ontstaat er een conflict? Dan is dat een signaal dat iets geraakt is wat er klaarblijkelijk toe doet. Je krijgt de kern te pakken van waar het echt om gaat.

Praktisch aan de slag

Wat je hier doet is reframen. Je vormt schaarste om tot overvloed. Daardoor ontstaat er direct een andere wereld met nieuwe perspectieven. Als je je getriggerd voelt, is het gebruikelijk dat je vanuit de automatische piloot reageert. Bij reframen voorkom je dat. Je plaatst als het ware een omvormer tussen de trigger en je reactie. Een omvormer die van schaarste overvloed maakt.

Als je bijvoorbeeld sterk gericht bent op harmonie, dan kan een verstoring zorgen dat je je ongemakkelijk voelt. Je trekt je terug in je schulp. Het is een vorm van vluchtgedrag. Als je gaat reframen dan gebeurt er iets anders. Dan zie je dat de verstoring van harmonie betekent dat er een diversiteit van opvattingen leeft, waar je van kunt leren.

Je gedachte om te reframen kan er dan als volgt uitzien: ‘Bij een verstoring van harmonie zie ik een diversiteit aan opvattingen; ik ben benieuwd waar ons dat brengt.’

Het kan zijn dat je bij tijdsdruk gaat doorduwen. Je wilt dan nog snel in ieder geval je zin krijgen. Het is een typisch voorbeeld van vechtgedrag.

In de reframe moduszie je tijdsdruk als een signaal dat er meer tijd nodig is.

Je omvormende gedachte kan er dan als volgt uitzien: ‘Bij tijdsdruk zie ik dat als een signaal dat we meer tijd nodig hebben: ik stel voor om extra tijd vrij te maken.’

Als iemand een hiërarchisch hogere positie heeft, kan dat aanleiding zijn om volggedrag te vertonen. Je bent dan afwachtend en volgzaam.

Om te reframen kun je bijvoorbeeld er de aandacht op leggen, dat de ander gewoon een bijzonder mens is, zoals iedereen en net zoals jijzelf.

Je kunt dan reframen met een gedachte als: ‘Als iemand een hiërarchisch hogere positie heeft dan zie ik hem gewoon als een bijzonder mens net zoals ikzelf: ik ga actief met hem in gesprek.’

Drie stappen

Door zo anders te kijken vorm je problemen om tot kansen. Je doorloopt dan drie stappen:

• Je bepaalt wat de schaarste is, die je bezighoudt.
• Je denkt om en gaat op zoek naar de overvloed die in deze schaarste verborgen zit.
• Je formuleert acties op basis van de overvloed die je ziet.

Van schaarste naar overvloed

In de eerste stap bepaal je wat de schaarste is, die je bezighoudt. Het is bijvoorbeeld een probleem, een verwijt, weerstand, een andere mening of een conflict. In de tweede stap ga je de schaarste omdenken in overvloed. Je vraagt je dan af, welke overvloed je in de schaarste kunt zien. Hoor je eerst een verwijt (schaarste) dan ga je op zoek naar welke leerpunten hierin verborgen zitten. Je ontdekt zo een overvloed aan feedback.

Heeft iemand een andere mening, dan verken je die mening. Attendeert die mening misschien op een blinde vlek, waar je te weinig aandacht voor hebt? Wat zijn de belangen die in die mening vervat zijn? Hoe kun je daar meer aandacht aan besteden? Door je dit af te vragen, kom je in een heel andere positie terecht.

Bijna als vanzelf komt dan de derde stap. Je handelt niet meer op basis van schaarste, maar op basis van de overvloed die je ziet. Je neemt de leerpunten ter harte en onderneemt actie om daaraan te werken. De andere mening neem je serieus door de belangen mee te wegen bij de uiteindelijke standpuntbepaling. In plaats van een welles-nietes-positie creëer je synergie.

Triggers herkennen

Aan de hand van dit stappenplan kun je eenvoudig zelf een gesprek een boost geven. Kijk eens naar je gesprekken van de afgelopen week. Wat was het gesprek dat vastzat?

• Zet de schijnwerper op dit lastige gesprek. Wat is de schaarste die je ziet?
• Hoe zou je deze schaarste kunnen ombouwen tot overvloed. Als je zo kijkt, wat zie je dan?
• Wat zijn de acties die je kunt ondernemen, als je uitgaat van deze overvloed?

En nu nog uitvoeren

Daarna komt het erop aan om die actie ook echt te gaan uitvoeren. Uit ervaring weet ik, dat dat nog niet altijd eenvoudig is. De kans dat je terugvalt in je oude patroon is er natuurlijk steeds. Ik weet echter ook dat oefenen helpt en dat je je nieuwe houding en gedrag door vallen en opstaan kunt eigen maken.

Ik hoop van harte dat je hiermee succes hebt. Je ervaringen of aanvullende gedachten kun je hieronder in het commentaarveld schrijven. Je kunt me uiteraard ook een e-mail sturen

Van debat naar dialoog

In de quickscan ‘Van dialoog naar debat’ heb ik uitgewerkt hoe je met succes in dialoog komt en debat vermijdt. Het is een 4-stappenplan, waarmee je met simpele acties echt verschil maakt. Je kunt je onderstaand aanmelden om de quickscan te downloaden.

Download hier de quickscan

Wat je verder kunt doen

• Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan een link van dit artikel door.
• Heb je feedback of suggesties voor mij of voor medelezers, gebruik dan het commentaarveld onder het artikel om je commentaar te geven.

Samen maken we van verbindend leiden de bovenstroom!

Meer lezen

Als je een extra hulpmiddel wilt, waarmee je vastzittende gedachtes kunt omdraaien, dan kan de methode van Byron Katie je mogelijk verder helpen. Je leest hier meer over in het artikel: Zo blijf je uit de valkuil van belemmerende overtuigingen

Dit zijn nog enkele andere artikelen die je bij reframen van dienst kunnen zijn:

Wanneer je leert houden van wat zich aandient (‘loving what is’) stap je in een andere wereld

Wanneer iets niet gaat, zoals je gedacht had, ligt irritatie op de loer. Je krijgt bijvoorbeeld kritiek. Dan kan het zo maar zijn, dat je gedachten je op sleeptouw nemen. ‘Wat een onzin!’, ‘dat is niet eerlijk’, ‘zo wordt het nooit wat’, ‘wat een gezeur’. Zo’n gedachten kunnen zo maar ineens je hoofd in fietsen. Op zichzelf is dat allemaal niet zo erg. Dat wordt het pas, wanneer ze zich in je hoofd verankeren. Dan worden ze een stevige belemmering. Gelukkig is er een uiterst eenvoudige manier om het anker weer los te krijgen.

Omgaan met kritiek

Ik had zelf de neiging om bij onverwachte kritiek afstand te nemen van de kritiekgever. ‘Wat hij zegt, zegt meer over hem dan over mij’, is dan een redenering die binnen fietst. ‘Hij bakt er juist zelf niets van’, is een andere. Of wat denk je van ‘het komt juist door hem dat het bij mij fout gaat’. In een mum van tijd zit ik in de jijbakmodus. Ik luister niet meer naar de kritiek van de ander en begin gewoon zelf kritiek op hem te geven. Dat is doodzonde. Een geweldige kans om te leren laat ik voorbij gaan. Het is een valkuil, die in elk onverwacht moment op de loer kan liggen. Wat me ontzettend geholpen heeft, is om te snappen hoe je gemakkelijk uit die valkuil kunt komen.

Houden van wat zich aandient

Dat is het inzicht van Byron Katie. Wanneer je leert houden van wat zich aandient (‘loving what is’) stap je in een andere wereld, zo maakt zij overtuigend duidelijk. Wanneer je haar aanpak volgt, verdwijnt je belemmering als het ware als sneeuw voor de zon. Neem nu de situatie, dat je voor de zoveelste keer een klacht binnen krijgt van mevrouw Pietersen. Je ergert je en je praat met collegae over haar. Je zegt onomwonden: ‘Ik irriteer me aan haar, ze heeft altijd wat te klagen’. Wanneer je met die gedachte een e-mail naar haar stuurt of het gesprek ingaat, zal die je behoorlijk in de weg gaat zitten om echt naar haar te luisteren. Met de methodiek van Katie kom je gesterkt uit deze valkuil.

Meer dan één manier van kijken

Je stelt je eerst zelf de vraag of je gedachte waar is. En wanneer je eerste neiging is om ja te antwoorden, krijg je een indringende vervolgvraag: ‘Kun je absoluut weten, dat het waar is?’. ‘Heeft ze inderdaad altijd wat te klagen?’, ‘Is het wel klagen wat ze doet?’, ‘Irriteer ik me of is er nog sprake van een ander gevoel?’ zijn dan hulpvragen, die je je kunt stellen. Iedereen kan zijn eigen nuance hebben bij deze antwoorden. Algemeen geldt echter, dat zo duidelijk wordt, dat jouw opvatting maar één manier van kijken is. Je gaat twijfelen en vraagt je af wat er eigenlijk met je aan de hand is. Dan ben je toe aan vraag 3 en 4.

Uit de valkuil willen

Je verkent dan hoe je reageert, wat er gebeurt wanneer je je gedachte gelooft en wie je zou zijn zonder deze gedachte. Door daar een antwoord op te geven, ga je inzien hoe sterk die gedachte jou belemmert. Je snapt dan, dat je in een valkuil zit, waar je uit wilt. Nu wil je een weg terug omhoog vinden. Die is overigens niet ingewikkeld.

Je gedachte omdraaien

Je keert namelijk gewoon om en gaat langs dezelfde weg terug. Dat doe je door je gedachte om te draaien. Katie helpt je daarbij met twee tussenstappen. Eerst draai je de gedachte om naar jezelf. Dan kom je tot: ‘ik heb altijd wat te klagen; dat irriteert mij’. Vervolgens keer je de gedachte om naar de ander: ‘ik heb altijd wat te klagen over mevrouw Pietersen; dat is voor haar irritant’. Zodra je dat gedaan hebt, heb je je valkuil al verlaten. Nu ben je er rijp voor om vanuit een vernieuwde kracht naar de situatie te kijken.

Een andere opbrengst

Dat doe je door je oorspronkelijke gedachte helemaal om te keren: ‘Mevrouw Pietersen zegt wat ze er van vindt; daar sta ik graag voor open’. Je voelt al wat een wereld van verschil hier ineens ontstaat. Wanneer je zó het gesprek met haar ingaat, kom je gegarandeerd tot een andere opbrengst. Mijn eigen ervaring is overigens, dat je naar verloop van tijd al die stappen niet meer hoeft te nemen.

Een kwestie van oefenen

Hoe vaker je het zo doet, hoe vaker je direct overstapt naar het omkeren van de gedachte. Door oefening lukt het dan steeds vaker om niet in de valkuil te stappen. Op het moment dat je de belemmerende overtuiging voelt opkomen, keer je al om en geef je aan de situatie waarin je je bevindt een boost. Een kwestie van oefenen dus. Dat kun jezelf eenvoudig doen.

Gedachten die binnen fietsen

Elke dag komen dit soort gedachten bij je binnen gefietst. Ik noem er nog een aantal:

• wanneer medewerkers (hoofden, managers, kinderen) beter zouden luisteren, was het leven een stuk eenvoudiger;
• de eisen die die klanten (collegae, raadsleden, journalisten…) stellen zijn onacceptabel;
• mijn medewerker (mijn baas) staat niet achter mij;
• ik heb er last van dat mijn baas (mijn medewerker) geen besluit neemt;
• die komen alleen maar voor hun eigen belang op;

Keer nu bijvoorbeeld de komende week elke dag ’s avonds een belemmerende gedachte van die dag om volgens de aanpak van Katie. Je zult zien, dat je snel eerste successen zult boeken. Houd dan vol en blijf oefenen, zodat het iets van jezelf wordt…